W 2013 roku staraniem Wydawnictwa Napoleon V ukazała się praca brytyjskiego historyka G. L. Cheesmana Auxilia. Oddziały pomocnicze cesarskiej armii rzymskiej. Książka ta ukazała się ponad 100 lat temu, a jej autor – młody historyk – poległ w wieku 30 lat na Gallipoli w 1915 roku. Jest to publikacja klasyczna, jedna z nielicznych prac wydanych przed 1914 r., dotyczących armii rzymskiej, która uwzględniania jest w bibliografiach prac współczesnych. Nadal jest wydawana – ostatnie brytyjskie wznowienie miało miejsce w 2010 r..

 Książka liczy 150 stron, w tym 100 stron tekstu zasadniczego i 50 stron dodatków. Podzielona została na 5 rozdziałów, podsumowanie i uzupełniona o 2 dodatki.

Autor opisuje tę szczególną formację wojskową od schyłkowego okresu republiki do połowy III wieku n.e., kiedy po edykcie Karakali Constitutionis Antoninianae z 212 roku i nadaniu obywatelstwa rzymskiego wszystkim wolnym mieszkańcom Imperium, oddziały te straciły sens istnienia. Cheesman, korzystając z dostępnej mu bazy źródłowej i epigrafii, buduje kompleksowy obraz tych oddziałów, choć miejscami błędny. Na szczęście tłumacz, Paweł Grysztar w przypisach wskazuje te błędne informacje czy nieścisłości. Dodatkowo, a czego zabrakło w Legionach rzymskich Parkera, Paweł dokonał tłumaczenia tekstów źródłowych, przytaczanych przez Cheesmana w oryginale. Autor opisuje więc warunki służby, hierarchię i system awansów. Dokładnie przedstawia ewolucję jednostek pomocniczych, począwszy od tworzenia ich z mieszkańców poszczególnych prowincji, aż do zatarcia się różnic etnicznych w rekrutacji do poszczególnych jednostek i przekształcenia ich w oddziały wojsk pogranicznych. Logicznie prezentuje i wyjaśnia system stopni wojskowych, wskazując także na różnice w hierarchii między auxiliami i w legionami.

Ogromną wartość stanowią oba appendixy. Pierwszy przedstawia miejsca stacjonowania alae i cohortes oraz przypuszczalną ich liczebność, zaś drugi miejsce powstania.

Jest to w mojej ocenie praca bardzo wartościowa, zdecydowanie warta przeczytania i posiadania na półce, przez każdego, kto interesuje się nie tylko armią rzymską, ale historią wojskowości starożytnej w ogólności.

Książkę mozna kupić m.in. w księgarni internetowej http://fortgier.pl/

Moja ocena 5.5/6